ভাৰতীয় সংবিধানৰ মৌলিক কর্তব্য কেইটা আৰু কি কি। Fundamental Duties of Indian Constitution
ভাৰতীয় সংবিধানৰ মৌলিক কৰ্তব্য (Fundamental Duties of Indian Constitution)
মৌলিক অধিকাৰৰ লগতে মৌলিক কৰ্তব্য (Fundamental Duties)ও ভাৰতৰ সংবিধানত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। আচলতে অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্যই ইটোৱে সিটোৰ পৰিপূৰক। অধিকাৰবিহীন কৰ্তব্য অৰ্থহীন হোৱাৰ বিপৰীতে কৰ্তব্যবিহীন অধিকাৰে অত্যাচাৰৰ সৃষ্টি কৰে।
যদি কোনো ব্যক্তিৰ ‘মৰ্যাদাপূৰ্ণ জীৱন’ৰ অধিকাৰ আছে তেন্তে আন মানুহৰো মৰ্যাদাপূৰ্ণ জীৱনৰ অধিকাৰৰ যত্ন লোৱাটো তেওঁৰ কৰ্তব্য। যদি কোনো ব্যক্তিয়ে ‘প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা’ ভাল পায় তেন্তে আনৰ ‘প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা’ৰ প্ৰতি তেওঁৰ ধৈৰ্য্য আৰু সহনশীলতা থকাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ।
আমোদজনক কথাটো হ’ল, বিশ্বৰ প্ৰায়বোৰ গণতান্ত্ৰিক দেশৰ সংবিধানত নাগৰিকৰ কৰ্তব্যৰ কথা উল্লেখ কৰা হোৱা নাই, তাত মাত্ৰ মৌলিক অধিকাৰ ঘোষণা কৰা হৈছে, আমেৰিকাৰ সংবিধানৰ দৰে। মৌলিক কৰ্তব্য ঘোষণাৰ পৰম্পৰা কিছুমান কমিউনিষ্ট দেশত দেখা যায়। এই দৃষ্টিকোণৰ পৰা পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ উদাহৰণ গুৰুত্বপূৰ্ণ। ভাৰতীয় সংবিধানত উল্লেখ কৰা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সংবিধানৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত।
ভাৰতীয় সংবিধানত মৌলিক কৰ্তব্যৰ ইতিহাস (History of Fundamental Duties in Assamese)
ভাৰতীয় সংবিধানতো প্ৰথম অৱস্থাত মৌলিক কৰ্তব্য অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হোৱা নাছিল, ১৯৭৫ চনত ইন্দিৰা গান্ধীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীত্বৰ সময়ত জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰা হৈছিল, তেতিয়াহে চৰ্দাৰ স্বৰণ সিঙৰ নেতৃত্বত এখন সমিতি গঠন কৰি সংবিধানৰ উপযুক্ত সংশোধনীৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছিল। এই কমিটীত সংবিধানত মৌলিক অধিকাৰৰ লগতে মৌলিক কৰ্তব্যও অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব লাগে বুলি পৰামৰ্শ দিয়া হৈছিল। কমিটীৰ যুক্তি আছিল যে ভাৰতৰ বেছিভাগ মানুহেই অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে, প্ৰতিটো অধিকাৰ যে কোনোবা নহয় কোনোবা কৰ্তব্যৰ সৈতে জড়িত সেই কথা বুজি নাপায়।
স্বৰ্ণ সিং সমিতিৰ পৰামৰ্শৰ ভিত্তিত ‘৪২ নং সংশোধনী আইন ১৯৭৬’ৰ দ্বাৰা সংবিধানৰ ৪ নং খণ্ডৰ পিছত ৪ এ অংশ সন্নিৱিষ্ট কৰা হয় আৰু ৫১ ক অনুচ্ছেদক তাৰ ভিতৰত ৰাখি ১০ টা মৌলিক কৰ্তব্যৰ তালিকা দাখিল কৰা হয়। পিছলৈ ‘৮৬ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনী আইন ২০০২’ৰ জৰিয়তে আন এক মৌলিক কৰ্তব্য সংযোজন কৰা হ’ল। যাৰ অধীনত ৬-১৪ বছৰ বয়সৰ শিশুৰ পিতৃ-মাতৃ আৰু অভিভাৱকৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ সন্তান বা ৱাৰ্ডক শিক্ষা লাভৰ সুযোগ প্ৰদান কৰাৰ কৰ্তব্য আৰোপ কৰা হৈছে।
১১টা মৌলিক কৰ্তব্যৰ তালিকা (List of 11 Fundamental duties in Assamese)
বৰ্তমান সংবিধানৰ ৪ক খণ্ড আৰু ৫১ক অনুচ্ছেদ অনুসৰি ভাৰতৰ প্ৰতিজন নাগৰিকৰ মুঠ ১১টা মৌলিক কৰ্তব্য আছে। ইয়াৰ মতে ভাৰতৰ প্ৰতিজন নাগৰিকৰ কৰ্তব্য হ’ব-
- সংবিধান পালন কৰা , আৰু ইয়াৰ আদৰ্শ, প্ৰতিষ্ঠান, জাতীয় পতাকা আৰু জাতীয় সংগীতক সন্মান কৰা ।
- আমাৰ স্বাধীনতাৰ জাতীয় আন্দোলনক অনুপ্ৰাণিত কৰা উচ্চ আদৰ্শক আমি হৃদয়ত লালন-পালন কৰা উচিত।
- ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্ব, ঐক্য আৰু অখণ্ডতা ৰক্ষা কৰি অক্ষত ৰখা ।
- দেশক ৰক্ষা কৰা আৰু প্রয়োজনৰ সময়ত জাতিৰ সেৱা কৰক।
- ধৰ্ম, ভাষা আৰু অঞ্চল বা শ্ৰেণীৰ ভিত্তিত হোৱা সকলো বৈষম্যক অতিক্ৰম কৰি ভাৰতৰ সকলো জনসাধাৰণৰ মাজত এক সমন্বয় আৰু উমৈহতীয়া ভাতৃত্ববোধৰ সৃষ্টি কৰা, নাৰীৰ মৰ্যাদাক অপমান কৰা এনে প্ৰথা পৰিত্যাগ কৰা।
- আমাৰ সংমিশ্ৰিত সংস্কৃতিৰ গৌৰৱময় পৰম্পৰাৰ গুৰুত্ব বুজি লওক আৰু ইয়াক সংৰক্ষণ কৰক।
- বনাঞ্চল, হ্ৰদ, নদী আৰু বন্যপ্ৰাণীকে ধৰি প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ সুৰক্ষা আৰু উন্নত কৰা আৰু জীৱৰ প্ৰতি দয়ালু হোৱা।
- বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী, মানৱতাবাদ আৰু শিক্ষণ আৰু সংস্কাৰৰ মনোভাৱ গঢ়ি তোলা।
- ৰাজহুৱা সম্পত্তি সুৰক্ষিত ৰাখক আৰু হিংসাৰ পৰা আঁতৰি থাকক।
- ব্যক্তিগত আৰু সামূহিক কাম-কাজৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে উৎকৃষ্টতাৰ দিশত আগবাঢ়ি যোৱাৰ বাবে নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টা চলোৱা যাতে জাতিটোৱে নিত্য বৃদ্ধি পোৱা প্ৰচেষ্টাৰে সাফল্যৰ নতুন উচ্চতাত উপনীত হয়।
- যিয়েই অভিভাৱক বা অভিভাৱক হয়, তেওঁৰ সন্তান বা ৱাৰ্ডক, ক্ষেত্ৰ অনুসৰি, ছয়ৰ পৰা চৈধ্য বছৰৰ ভিতৰত শিক্ষাৰ সুযোগ প্ৰদান কৰিব লাগিব।
৮৬ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনী
২০০২ চনত ভাৰতৰ সংবিধানৰ ৮৬ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনীৰ দ্বাৰা সংবিধানৰ ৫১ক অনুচ্ছেদ সংশোধন কৰি শিক্ষাৰ অধিকাৰ সংশোধন কৰা হৈছে আৰু (জ)ৰ পিছত নতুন অনুচ্ছেদ (ক) সংযোজন কৰা হৈছে, “ইয়াত অধিকাৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে ৬ বছৰৰ পৰা ১৪ বছৰৰ ভিতৰৰ শিশুৰ মাতৃৰ বাবে শিক্ষাৰ বাবে।’ “পিতৃ বা অভিভাৱক বা ৰক্ষকক তেওঁৰ সন্তান বা ৱাৰ্ডক শিক্ষা প্ৰদানৰ সুযোগ প্ৰদান কৰাৰ ব্যৱস্থা আছে।”
মৌলিক কৰ্তব্যক ফলপ্ৰসূ কৰাৰ উপায়
ভাৰত চৰকাৰে উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ প্ৰাক্তন মুখ্য ন্যায়াধীশ শ্ৰীযুত জে. ভাৰ্মাৰ অধ্যক্ষতাত মৌলিক কৰ্তব্যৰ পৰিচালনাৰ বিষয়ে বিবেচনা কৰিবলৈ এখন সমিতি গঠন কৰা হয়। ১৯৯৯ চনত দাখিল কৰা প্ৰতিবেদনত এই সমিতিখনে মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ কাৰ্যকৰী কৰাৰ বাবে কিছু পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছিল, মূল কৰ্তব্যসমূহ হ’ল-
- ৩ জানুৱাৰীক ‘মৌলিক কৰ্তব্য দিৱস’ হিচাপে ঘোষণা কৰিব লাগে। ১৯৭৬ চনৰ ৪২ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনী আইন আজিৰ পৰা বলবৎ হোৱাৰ বাবেই ৩ জানুৱাৰী তাৰিখ বাছি লোৱা হৈছিল। য’ত মৌলিক কৰ্তব্যও অন্তৰ্ভুক্ত আছিল।
- বিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰম আৰু শিক্ষকৰ প্ৰশিক্ষণ পাঠ্যক্ৰমত মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব লাগে।
- মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ সকলো চৰকাৰী কাৰ্যালয় আৰু ৰাজহুৱা স্থানত ব’ৰ্ডৰ বিজ্ঞাপন আদিৰ জৰিয়তে যিমান পাৰি দাঙি ধৰিব লাগে যাতে মানুহে সেইবোৰৰ সৈতে পৰিচিত হোৱাৰ সুযোগ পায়।
- সংবাদ মাধ্যমে এনে বাৰ্তা আৰু কাৰ্যসূচী অহৰহ দাঙি ধৰিব লাগে যিয়ে মৌলিক কৰ্তব্যৰ সন্দৰ্ভত সজাগতা সৃষ্টি আৰু সজাগতা বিয়পাই দিয়ে।
- সংবাদ মাধ্যমে এনে দৃশ্য দেখুওৱাৰ পৰা বিৰত থাকিব লাগে যিয়ে জনসাধাৰণক উত্তেজিত কৰে আৰু নিজৰ মৌলিক কৰ্তব্যৰ পৰা বিচলিত কৰে।
ভাৰ্মা কমিটীয়ে মৌলিক কৰ্তব্যৰ বলবৎকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগে বুলিও পৰামৰ্শ আগবঢ়ায়। ইয়াৰ পিছতো সত্যটো ৰৈ গৈছে যে এখন দেশৰ ৰাজনীতিৰ সংস্কৃতি সলনি কৰিবলৈ কেৱল চৰকাৰী প্ৰচেষ্টাই যথেষ্ট নহয়। কথাটো হ’ল দেশৰ জনসাধাৰণৰ মাজত ৰাজনৈতিক সচেতনতা আৰু কৰ্তব্য পালনৰ সচেতনতা গঢ় লৈ উঠালৈকে মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ ৰূপায়ণৰ উদ্দেশ্য সাধন নহ’ব।
মৌলিক কৰ্তব্যৰ বলবৎ যোগ্যতা
সাধাৰণ বিশ্বাস যে মৌলিক কৰ্তব্য আদালতৰ জৰিয়তে বলবৎ কৰিব নোৱাৰি, অৰ্থাৎ কোনো নাগৰিকে যদি নিজৰ মৌলিক কৰ্তব্য পালন নকৰে তেন্তে নাগৰিকজনক আদালতে শাস্তি দিব নোৱাৰে। এই দৃষ্টিকোণৰ পৰা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহো ৰাষ্ট্ৰনীতিৰ নিৰ্দেশনামূলক নীতিৰ দৰেই। ৰাষ্ট্ৰ নীতিৰ নিৰ্দেশনামূলক নীতিসমূহ মানি নচলাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰক যেনেকৈ প্ৰশ্ন কৰিব নোৱাৰি, একেদৰেই এজন নাগৰিকক নিজৰ কৰ্তব্য পালন নকৰাৰ বাবে বাধ্য বা শাস্তি দিব নোৱাৰি। এই ভিত্তিত পণ্ডিতসকলে কটুতাৰে কৈছে যে “মৌলিক কৰ্তব্য কেৱল অৰ্থহীন ঘোষণা।”
কিন্তু প্ৰকৃত পৰিস্থিতি এনে নহয়। যদি আমি অনুচ্ছেদ ৩৭ আৰু অনুচ্ছেদ ৫১ক তুলনা কৰোঁ, তেন্তে স্পষ্টকৈ দেখা যায় যে ৩৭ নং অনুচ্ছেদত স্পষ্টভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে যে নিৰ্দেশনামূলক নীতিসমূহ বলবৎ কৰিব নোৱাৰা, তথাপিও অনুচ্ছেদ ৫১কত এনে কোনো কথা উল্লেখ কৰা হোৱা নাই। ন্যায়াধীশ শ্ৰী ভেংকটাচলিয়াই এটা গোচৰত স্পষ্ট কৰি দিছে যে যদি সংবিধানে মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ বলবৎযোগ্য বুলি ঘোষণা নকৰে তেন্তে ইয়াকো বলবৎ কৰিব নোৱাৰা বুলি ঘোষণা নকৰে। তদুপৰি আদালতে কিছুমান গোচৰত স্পষ্ট কৰি দিছে যে সংবিধান বুজাৰ বাবে মৌলিক অধিকাৰৰ যেনেকৈ মৌলিক গুৰুত্ব আছে, মৌলিক কৰ্তব্যৰো মৌলিক গুৰুত্ব আছে। এই দৃষ্টিকোণৰ পৰা মৌলিক আৰু কৰ্তব্য দুয়োটা শব্দই গুৰুত্বপূৰ্ণ, সেয়েহে য’তেই সংবিধানৰ ব্যাখ্যাৰ প্ৰশ্ন উত্থাপন হ’ব, আদালতে মৌলিক কৰ্তব্যকো গুৰুত্বপূৰ্ণ উল্লেখ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব। আদালতে নিজেই যিকোনো আদেশ জাৰি কৰাৰ সময়ত লক্ষ্য ৰাখিব যে তেওঁলোকৰ আদেশ ৫১ক অনুচ্ছেদত দিয়া কৰ্তব্যৰ বিৰুদ্ধে নহ’ব।
মৌলিক কৰ্তব্যৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্য
- মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ ভাৰতীয় সংবিধানৰ ৫১ক অনুচ্ছেদত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
- মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ ভাৰতীয় সংবিধানৰ ৪ক খণ্ডত বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
- ভাৰতীয় সংবিধানত থকা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সংবিধানৰ পৰা লোৱা হৈছে।
- সংবিধানত মৌলিক কৰ্তব্যৰ সৈতে জড়িত বিধানসমূহ স্বৰ্ণ সিং সমিতিৰ পৰামৰ্শৰ ভিত্তিত প্ৰস্তুত কৰা হৈছে।
- ১৯৭৬ চনত ৪২ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনীৰ দ্বাৰা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
- ২০০২ চনত ৮৬ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনীৰ জৰিয়তে ১১ নং মৌলিক কৰ্তব্য সংযোজন কৰা হৈছিল।
- সংবিধানত উল্লেখ কৰা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ কেৱল ভাৰতৰ নাগৰিকৰ বাবেহে।
FAQ's
মৌলিক কৰ্তব্য সম্পৰ্কীয় বিধান কোনখন সমিতিৰ পৰামৰ্শৰ ভিত্তিত সংবিধানত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে?
– স্বৰ্ণ সিং কমিটিৰ
কোন চনত মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ সংবিধানত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল?
– ১৯৭৬ চনত
মৌলিক কৰ্তব্য নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল?
– ৪২ নং সাংবিধানিক সংশোধনীৰ দ্বাৰা
৪২ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনীৰ আচৰণৰ ১০টা নীতিক কি নামেৰে জনা যায়?
– মৌলিক কৰ্তব্য
১৯৭৬ চনত ৪২ সংখ্যক সংশোধনীৰ দ্বাৰা সংবিধানত নাগৰিকৰ বাবে কিমান মৌলিক কৰ্তব্য নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল?
–১০ টা
সংবিধানৰ কোনটো অংশত মৌলিক কৰ্তব্যৰ অধ্যায় সংযোজন কৰা হৈছে?
-চতুৰ্থ খণ্ড ক
বৰ্তমান সংবিধানত কিমান মৌলিক কৰ্তব্যৰ কথা উল্লেখ আছে?
– ১১ টা
কোনখন সাংবিধানিক সংশোধনী আইনৰ দ্বাৰা মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ সংবিধানত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে?
– ৪২ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনী আইন, ১৯৭৬
সংবিধানত উল্লেখ কৰা মৌলিক কৰ্তব্য কাৰ বাবে?
– সকলো নাগৰিকৰ বাবে
%20%E0%A6%95%E0%A6%BF%20%E0%A6%86%E0%A7%B0%E0%A7%81%20%E0%A6%87%20%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%88%20%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE%20%E0%A6%95%E0%A7%B0%E0%A7%87%20Timestoryaxom.webp)
