মৌলিক অধিকাৰ কি আৰু কেইপ্ৰকাৰৰ : Fundamental Rights in Assamese
আজি
এই লেখাটোত আমি মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে ক’ম, কিয়নো
আপোনালোক সকলোৱে জানে যে ভাৰতীয় সমাজখনে অতি দ্ৰুতগতিত উন্নয়নৰ দিশত আগবাঢ়িছে।
এতিয়া সংবিধানত দিয়া মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে সকলোৱে জনা উচিত। আপোনালোকে বহুতে হয়তো মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে জানে। আন বহুতে হয়তো মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে নাজানে
এনে পৰিস্থিতিত এই মানুহবোৰৰ লগত যদি কিবা এটা ভুল ঘটনা ঘটে মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে জানিলেহে ইয়াৰ তীব্ৰ বিৰোধিতা কৰিব পাৰিব । গতিকে মৌলিক অধিকাৰ কি আৰু (Fundamental
Rights in Assamese ) কেইপ্ৰকাৰৰ সেই বিষয়ে বিতংভাৱে জানো আহক।
মৌলিক অধিকাৰ কি? (Fundamental Rights in Assamese)
ভাৰতীয় সংবিধানত বৰ্ণিত ভাৰতীয় নাগৰিকক দিয়া কিছুমান অধিকাৰ, যিবোৰ
প্ৰকৃততে মানুহৰ বাবে জীৱন যাপনৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি গণ্য কৰা হয়। অৰ্থাৎ ইয়াৰ অবিহনে এজন সাধাৰণ নাগৰিকে নিজৰ
জীৱনৰ সম্পূৰ্ণ বিকাশ ঘটাব নোৱাৰে। ইয়াক
মৌলিক অধিকাৰ বুলি কোৱা হয়।
ভাৰতীয় সংবিধানৰ তৃতীয় খণ্ড ১২ৰ
পৰা ৩৫ নং অনুচ্ছেদত মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। ভাৰতীয় সংবিধানত উল্লেখ কৰা ছটা মৌলিক অধিকাৰ
আমেৰিকাৰ সংবিধানৰ পৰা লোৱা হৈছে। প্ৰথম
অৱস্থাত ভাৰতীয় সংবিধান গঠনৰ সময়ত মৌলিক অধিকাৰৰ মুঠ সংখ্যা আছিল সাতটা।
কিন্তু ১৯৭৮ চনত ৪৪ সংখ্যক সাংবিধানিক
সংশোধনীৰ দ্বাৰা মৌলিক অধিকাৰত অন্তৰ্ভুক্ত সম্পত্তিৰ অধিকাৰ আইনী অধিকাৰলৈ সলনি
কৰা হয়, যাৰ ফলত ইয়াৰ সংখ্যা ছয়লৈ হ্ৰাস পায়।
আৰু ইয়াক ৩০০ (ক) অনুচ্ছেদত ৰখা হৈছে।
ভাৰতীয় নাগৰিকৰ মৌলিক অধিকাৰ
ভাৰতৰ প্ৰতিজন নাগৰিকৰ বাবে উপলব্ধ
৬টা মৌলিক অধিকাৰৰ সম্পূৰ্ণ তালিকা তলত দিয়া হৈছে।
Sl.No. | মৌলিক অধিকাৰ | ভাৰতীয় সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ |
---|---|---|
1 | সমতাৰ অধিকাৰ | অনুচ্ছেদ (১৪ -১৮) |
2 | স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ | অনুচ্ছেদ (১৯ – ২২) |
3 | শোষণৰ বিৰুদ্ধে আধিকাৰ | অনুচ্ছেদ (২৩ আৰু ২৪) |
4 | ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ | অনুচ্ছেদ (২৫ – ২৮) |
5 | সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক অধিকাৰ | অনুচ্ছেদ (২৯ আৰু ৩০) |
6 | সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ | অনুচ্ছেদ ৩২ |
সমতাৰ অধিকাৰ (Right To Equality)
- অনুচ্ছেদ ১৪: - আইনৰ আগত সমতা অৰ্থাৎ ৰাষ্ট্ৰই সকলো নাগৰিকৰ বাবে সাধাৰণ আইন প্ৰণয়ন কৰি সকলো নাগৰিকৰ ক্ষেত্ৰত সমানে প্ৰয়োগ কৰিব।
- অনুচ্ছেদ ১৫: - ধৰ্ম, জাতি, লিংগ, বা জন্মস্থানৰ ভিত্তিত বৈষম্য নিষিদ্ধ কৰা, অৰ্থাৎ ৰাষ্ট্ৰই নিশ্চিত কৰিব যে ভাৰতৰ কোনো নাগৰিকৰ বিৰুদ্ধে ধৰ্ম, জাতি, লিংগ, বা স্থানৰ ভিত্তিত বৈষম্য কৰা নহয়।
- অনুচ্ছেদ ১৬: - ৰাজহুৱা নিয়োগত সম সুযোগ, অৰ্থাৎ ৰাজহুৱা নিয়োগৰ ক্ষেত্ৰত ৰাষ্ট্ৰই লোৱা চাকৰি সকলো নাগৰিকৰ বাবে সমানে উপলব্ধ হ’ব। ব্যতিক্ৰম অনুসূচিত জাতি, অনুসূচিত জনজাতি আৰু পিছপৰা শ্ৰেণী।
- অনুচ্ছেদ ১৭:- অস্পৃশ্যতাৰ অন্ত, অস্পৃশ্যতা এই অনুচ্ছেদৰ অধীনত বিলুপ্ত কৰা হৈছে। আৰু ইয়াক শাস্তিযোগ্য অপৰাধ বুলি ঘোষণা কৰা হৈছে।
- অনুচ্ছেদ ১৮:- এই অনুচ্ছেদৰ পৰা সকলো ধৰণৰ উপাধি বিলুপ্ত কৰা হৈছে। সামৰিক আৰু শিক্ষা খণ্ডৰ বাহিৰে।
স্বাধীনতাৰ
অধিকাৰ (Right To Freedom)
- অনুচ্ছেদ ১৯ :-
- বাক স্বাধীনতা (19a)
- অস্ত্ৰ অবিহনে শান্তিপূৰ্ণভাৱে একত্ৰিত হোৱাৰ স্বাধীনতা (19b)
- সংঘ গঠনৰ স্বাধীনতা (19c)
- দেশৰ যিকোনো প্ৰান্তলৈ যোৱাৰ স্বাধীনতা (19d)
- দেশৰ যিকোনো প্ৰান্তত বসতি স্থাপনৰ স্বাধীনতা (19e)
- যিকোনো ধৰণৰ ব্যৱসায় চলাবলৈ স্বাধীনতা (19g)
- অনুচ্ছেদ 20: - অপৰাধৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ সম্পৰ্কত সুৰক্ষা
- অনুচ্ছেদ 21: - জীৱন আৰু ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষা, দেশৰ কোনো নাগৰিকেই নিজৰ পছন্দৰ জীৱন যাপনৰ অধিকাৰৰ পৰা বঞ্চিত হ’ব নোৱাৰে।
- অনুচ্ছেদ 21(a) – ৰাজ্যিক আইনৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত ৬ৰ পৰা ১৪ বছৰ বয়সৰ শিশুসকলক বিনামূলীয়া আৰু বাধ্যতামূলক শিক্ষা প্ৰদান কৰিব। যিটো ২০০২ চনৰ ৮৬ সংখ্যক সাংবিধানিক সংশোধনীৰ দ্বাৰা সংযোজন কৰা হৈছে।
- অনুচ্ছেদ 22: - কিছুমান গোচৰৰ গ্ৰেপ্তাৰ আৰু জিম্মাত সুৰক্ষা, অৰ্থাৎ কোনো ব্যক্তিক ভিত্তি আৰু কাৰণ নিদিয়াকৈ ইচ্ছাকৃতভাৱে গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব নোৱাৰিব।
শোষণৰ বিৰুদ্ধে আধিকাৰ (Right Against Exploitation)
- অনুচ্ছেদ 23 :- মানুহৰ অবৈধ ব্যৱসায় আৰু বলপূৰ্বক শ্ৰমৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা। অৰ্থাৎ কোনো নাগৰিকক কিনা-বিক্ৰী আৰু জোৰ-জবৰদস্তি কাম কৰিবলৈ বাধ্য কৰাব নোৱাৰি। ই এক শাস্তিযোগ্য অপৰাধ।
- অনুচ্ছেদ 24:- কাৰখানাত শিশু শ্ৰমিক নিষেধাজ্ঞা অৰ্থাৎ ১৪ বছৰৰ তলৰ শিশুক কাৰখানা, হোটেল বা আন কোনো বিপদজনক কামত নিয়োগ কৰিব নোৱাৰিব। ই আইনৰ দ্বাৰা শাস্তিযোগ্য অপৰাধ।
ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ (Right To Freedom of Religion)
- অনুচ্ছেদ 25: - বিবেকৰ স্বাধীনতা আৰু মুক্ত ধৰ্ম পালন অৰ্থাৎ যিকোনো ব্যক্তিয়ে যিকোনো ধৰ্ম অনুসৰণ আৰু প্ৰচাৰ কৰিবলৈ স্বাধীন।
- অনুচ্ছেদ 26: - ধৰ্মীয় কাম-কাজ পৰিচালনাৰ স্বাধীনতা।
- অনুচ্ছেদ 27 :- কোনো ব্যক্তিক ৰাষ্ট্ৰই কৰ দিবলৈ বাধ্য কৰিব নোৱাৰে, যদিহে তেওঁৰ উপাৰ্জন কোনো বিশেষ ধৰ্মৰ উন্নতিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয় বা ধৰ্মীয় কামৰ বাবে কৰা ব্যয়ৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- অনুচ্ছেদ 28: - ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা পৰিচালিত শিক্ষানুষ্ঠানত ধৰ্মীয় শিক্ষা দিব নোৱাৰিব। এনে শিক্ষানুষ্ঠানে নিজৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক কোনো ধৰ্মীয় কাম-কাজত অংশ ল’বলৈ বা ধৰ্মধ্বনি শুনিবলৈ বাধ্য কৰিব নোৱাৰে।
সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক অধিকাৰ (Cultural and Educational Rights)
- অনুচ্ছেদ 29: - সংখ্যালঘুৰ ভাষা, লিপি, আৰু সংস্কৃতিৰ সুৰক্ষা, অৰ্থাৎ যিকোনো সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ে নিজৰ ভাষা, লিপি, আৰু নিজৰ সংস্কৃতি সংৰক্ষণ কৰিব পাৰে। ৰাজ্যৰ দ্বাৰা পৰিচালিত শিক্ষানুষ্ঠানত ধৰ্ম, জাতি, জাতি, ভাষাৰ ভিত্তিত চৰকাৰী শিক্ষানুষ্ঠানত নামভৰ্তিৰ পৰা বাধা দিয়া নহ’ব।
- অনুচ্ছেদ 30: - এই অনুচ্ছেদত সংখ্যালঘুসকলক শিক্ষানুষ্ঠান স্থাপন আৰু পৰিচালনাৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰা হৈছে।আৰু সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ে সৃষ্টি কৰা শিক্ষানুষ্ঠানসমূহৰ বিৰুদ্ধে ৰাষ্ট্ৰই বৈষম্য নকৰে।
সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ (Right To Constitutional Remedies)
সংবিধান নিৰ্মাতা ড° ভীম ৰাও আম্বেদকাৰে
৩২ অনুচ্ছেদ (সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ)ক সংবিধানৰ "হৃদয় আৰু আত্মা"
বুলি অভিহিত কৰে।
- অনুচ্ছেদ ৩২: - সংবিধানৰ ৩২ নং অনুচ্ছেদে নিশ্চিত কৰে যে নাগৰিকে ভোগ কৰা মৌলিক অধিকাৰ উলংঘাৰ ক্ষেত্ৰত... আৰু মৌলিক অধিকাৰ কাৰ্যকৰী কৰিবলৈ আমি সকলো নাগৰিককে আদালতলৈ যোৱাৰ অধিকাৰ দিওঁ। এই পৰিপ্ৰেক্ষিতত উচ্চতম ন্যায়ালয় আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ক ৰিট জাৰি কৰাৰ ক্ষমতা প্ৰদান কৰা হৈছে। যিবোৰ তলত দিয়া ধৰণৰ।
- হেবিয়াছ কৰ্পাছ (Habeas Corpus) :- এই ৰিটৰ জৰিয়তে কোনো ব্যক্তিক অবৈধভাৱে গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব নোৱাৰিব। আৰু এই পৰিস্থিতিত এই ৰিট জাৰি কৰি আদালতে গ্ৰেপ্তাৰ কৰা বিষয়াজনক নিৰ্দেশ দিয়ে আৰু সেই ব্যক্তিজনক আদালতৰ সন্মুখত হাজিৰ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে। যাতে আদালতে গ্ৰেপ্তাৰ বৈধ নে নহয় পৰীক্ষা কৰিব পাৰে।
- পৰমাদেশ(Mandamus) :- এই ৰিট তেতিয়া জাৰি কৰা হয়। যেতিয়া আদালতে অনুভৱ কৰে যে কোনো বিষয়াই নিজৰ পদবী ব্যৱহাৰ কৰি যিকোনো ব্যক্তি বা তেওঁৰ মৌলিক অধিকাৰ বেদখল কৰিছে।
- নিষেধাজ্ঞা (Prohibition): - এই ৰিট হৈছে উচ্চতম ন্যায়ালয় আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ে ইয়াৰ নিম্ন আদালতলৈ জাৰি কৰা আদেশ। যে তেওঁ নিজৰ অধিকাৰক্ষেত্ৰৰ বাহিৰত গোচৰটো শুনানি নকৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে।
- Quo Warranto :- এই ৰিট আদালতে তেতিয়া জাৰি কৰে। যেতিয়া আদালতে বিচাৰি পায় যে যিকোনো ব্যক্তিয়ে এনে পদত অধিষ্ঠিত হৈ আছে আৰু এনে কোনো কাম কৰি আছে, যাৰ বাবে তেওঁ কৰ্তৃত্বশীল নহয়। গতিকে আদালতে তেওঁক তেনে নকৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিব পাৰে।
- Certiorari:- এই ৰিটৰ দ্বাৰা উচ্চতম বা উচ্চ ন্যায়ালয়ে নিম্ন আদালতক বাকী থকা বিচাৰাধীন গোচৰসমূহ উচ্চতম আদালতলৈ হস্তান্তৰ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে।
FAQ
প্ৰশ্ন : কোনখন দেশৰ পৰা ভাৰতৰ সংবিধানত মৌলিক অধিকাৰ লোৱা হৈছে?
উত্তৰ – আমেৰিকাৰ সংবিধানৰ পৰা মৌলিক
অধিকাৰ লোৱা হৈছে।
প্ৰশ্ন : মৌলিক অধিকাৰ কোনে সুৰক্ষিত
কৰে?
উত্তৰ – উচ্চতম ন্যায়ালয়ে মৌলিক
অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰে।
প্ৰশ্ন : মৌলিক অধিকাৰ কোনে স্থগিত
ৰাখিব পাৰে?
উত্তৰ – ১৯ নং অনুচ্ছেদে লাভ কৰা
মৌলিক অধিকাৰসমূহ জৰুৰীকালীন সময়ত অনুচ্ছেদ (৩৫৮) অনুসৰি স্থগিত ৰখা হয়। আৰু ২০ আৰু ২১ নং অনুচ্ছেদৰ বাহিৰে
ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে জৰুৰীকালীন সময়ত অনুচ্ছেদ (৩৫৯) অনুসৰি আন সকলো মৌলিক অধিকাৰ
স্থগিত ৰাখিব পাৰে।
প্রঃ ভাৰতীয় সংবিধানৰ মৌলিক অধিকাৰ কি কি?
উত্তৰ – ভাৰতীয় সংবিধানৰ ছটা মৌলিক অধিকাৰ তলত দিয়া
ধৰণৰ – সমতাৰ অধিকাৰ, স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, শোষণৰ বিৰুদ্ধে অধিকাৰ, ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ
অধিকাৰ, সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক অধিকাৰ আৰু সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ ।
প্ৰঃ সংবিধানৰ কোনটো অংশত মৌলিক অধিকাৰ আছে?
উত্তৰ – ভাৰতীয় সংবিধানৰ তৃতীয়
খণ্ডত ১২ৰ পৰা ৩৫ নং অনুচ্ছেদত মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
Conclusion
গতিকে বন্ধুসকল, আশাকৰোঁ আপোনালোকে এই লেখাটোত "মৌলিক অধিকাৰ কি আৰু কেইপ্ৰকাৰৰ : Fundamental Rights in Assamese" ৰ বিষয়ে গম পালে ।
বন্ধুসকল, আমাৰ সংবিধানত দিয়া মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে প্ৰতিজন ভাৰতীয়
নাগৰিকৰ জনাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
মৌলিক অধিকাৰে আপোনাৰ অধিকাৰৰ কথা কয়। এনে বহু অধিকাৰ ইয়াত দিয়া হৈছে যিয়ে প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ প্ৰতি সন্মানৰ কথা কয়। গতিকে আপোনালোকক অনুৰোধ কৰিম যে অনুগ্ৰহ কৰি আপোনাৰ মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে জানি লওক। আৰু এই লেখাটো আপোনাৰ বন্ধু-বান্ধৱীৰ লগতে ছচিয়েল মিডিয়া চাইটতো শ্বেয়াৰ কৰিব পাৰে ।যিকোনো ধৰণৰ প্ৰশ্ন, পৰামৰ্শ, তলত কমেন্টত সুধিব পাৰে।
ধন্যবাদ!
thank u sir
Welcome
Thank you